নৱম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান অধ্যায় ৩ অনু আৰু পৰমাণু

1. বিক্রিয়া এটাত 5.3gছডিয়াম কার্বনেটে 6g ইথানয়িক এছিডৰ সৈতে বিক্রিয়া কৰিছিল। উৎপাদিত দ্রব্যবােৰ আছিল 2.2g কার্বন-ডাই-অক্সাইড, 0.9g পানী আৰু 8.2g ছ’ডিয়াম ইথানয়েট। দেখুওৱা যে ফলাফলবােৰ ভৰৰ নিত্যতা সূত্র অনুযায়ী হৈছে।

ছ’ডিয়াম কার্বনেট + ইথানয়িক এছিড → ছ’ডিয়াম ইথানয়েট +কার্বন-ডাই-অক্সাইড + পানী।
উত্তৰঃ ছডিয়াম কার্বনেট + ইথানয়িক এছিড → ছডিয়াম ইথানয়েট + কার্বন-ডাই-অক্সাইড + পানী।
ছ’ডিয়াম কার্বনেটৰ ভৰ = 5.3 gm
ইথানয়িক এছিডৰ ভৰ = 6.0 gm
. মুঠ ভৰ = (5.3 + 6.0) gm = 11.3 gm
বিক্রিয়াৰ পিছত,
ছডিয়াম ইথায়নেটৰ ভৰ = 8.2 gm
পানীৰ ভৰ = 0.9 gm
কার্বন-ডাই-অক্সাইডৰ ভৰ = 2.2 gm
বিক্রিয়াজাত পদাৰ্থৰ ভৰ = (8.2 +0.9 + 2.2) gm = 11.3 gm
গতিকে বিক্রিয়ক পদাৰ্থৰ মুঠ ভৰ, বিক্রিয়াজাত পদাৰ্থৰ মুঠ ভৰৰ সমান। যিয়ে পদার্থ নিত্যতা সূত্ৰৰ সত্যতা প্রমাণ কৰে।

2. হাইড্রজেন আৰু অক্সিজেন 1: 8 ভৰৰ অনুপাতত লগ লাগি পানী উৎপন্ন কৰে। 3g হাইড্রজেনৰ সৈতে সম্পূর্ণকৈ বিক্রিয়া কৰিবলৈ কিমান ভৰৰ অক্সিজেনৰ প্রয়ােজন হ’ব?
উত্তৰঃ প্রশ্নমতে,
2H2 + 02+ 2H2
1g হাইড্রজেন, 8g অক্সিজেনৰ লগত বিক্রিয়া কৰে।
∴ 3g হাইড্রজেন, (8×3) 24g অক্সিজেনৰ লগত বিক্রিয়া কৰে।

3. ডেল্টনৰ পৰমাণুবাদৰ কোনটো স্বীকাৰ্য্য ভৰৰ নিত্যতা সূত্ৰৰ ফল?
উত্তৰ: এটা ৰাসায়নিক বিক্রিয়াত পৰমাণুবােৰ অবিভক্ত কণিকা, যিবােৰৰ সৃষ্টিও নহয় আৰু ধ্বংসও নহয়।

4. ডেল্টনৰ পৰমাণুবাদৰ কোনটো স্বীকাৰ্য্যই স্থিৰানুপাত সূত্ৰটো ব্যাখ্যা কৰিব পাৰে?
উত্তৰঃ এটা ৰাসায়নিক যৌগত মৌলসমূহ সদায়েই নির্দিষ্ট ভৰৰ অনুপাতত থাকে।

1. পাৰমাণবিক ভৰ এককৰ সংজ্ঞা দিয়া।
উত্তৰঃ C-12ৰ এটা পৰমাণুৰ ভৰৰ ঠিক 1/12অংশৰসমান ভৰেই এক পাৰমাণৱিকভৰ একক।

2. খালী চকুৰে পৰমাণু এটা দেখা সম্ভৱ নহয় কিয়?
উত্তৰ পৰমাণুবােৰৰ আকাৰ অতি ক্ষুদ্র। ইয়াৰ ব্যসার্ধ 10-10 মিটাৰৰ পৰা আৰম্ভ হৈছে। গতিকে পৰমাণুৰ আকাৰ ইমানে সৰু যে ইয়াক খালী চকুৰে দেখিব নােৱাৰি।

প্রশ্ন) সংকেত লিখা ?
(i) ছ’ডিয়াম অক্সাইড (ii) এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড (iii) ছ’ডিয়াম ছালফাইড (iv) মেগনেছিয়াম হাইড্রক্সাইড
উত্তৰ: (i) ছ’ডিয়াম অক্সাইড – Na, 0.
(ii) এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড— AICI,
(iii) ছ’ডিয়াম ছালফাইড – Na,S
(iv) মেগনেছিয়াম হাইড্রক্সাইড – Mg(OH),

প্রশ্ন) তলৰ সংকেতবােৰে বুজোৱা যৌগবােৰৰ নাম লিখা
(i) Al2 (SO4)3; (ii) CaCl2 (iii)K2SO4 (iv) KNO3(v) Caco,
উত্তৰঃ (i) Al2 (SO4)3→ এলুমিনিয়াম ছালফেট
(ii) CaCl2→কেলছিয়াম ক্ল’ৰাইড

(i) K2SO4→ পটাছিয়াম ছালফেট
(iv) KNO3→পটাছিয়াম নাইট্রেট

(v) CaCO3→ কেলছিয়াম কার্বনেট

প্রশ্ন) ৰাসায়নিক সংকেত পদটোৰ দ্বাৰা কি বুজোৱা হৈছে?
উত্তৰঃ ৰাসায়নিক সংকেত’ পদটোৱে যৌগ এটাৰ অণু গঠনৰ এটা সাংকেতিক চিহ্ন বুজায়। যৌগটোত থকা পৰমাণুবােৰ নিৰ্দেশ কৰে আৰু লগতে পৰমাণুবােৰে কি অনুপাতত সংযুক্ত হৈ যৌগটো গঠন কৰে তাকে নির্দেশ কৰে।

প্রশ্ন) (i) H2S অণু আৰু (ii) P04 ³¯ আয়নত কেইটাকৈ পৰমাণু আছে?
উত্তৰ: (i)H2S অণুত 3 পৰমাণু আছে। তাৰে দুটা হাইড্রজেন আৰু এটা ছালফাৰৰ পৰমাণু।
(ii)P04 ³¯ আয়নটোত পাঁচটা পৰমাণু আছে। ইয়াৰে এটা ফচফৰাছ আৰু চাৰিটা। অক্সিজেন।

প্রশ্ন: H2, 02, Cl2, CO2,C2H6,C2H4, NH3, আৰু CH3OHৰ আণবিক ভৰ গণনা কৰা।
উত্তৰ : H2,ৰ আণৱিক ভৰ =1+1 = 2u
O2 ৰ আণৱিক ভৰ =16 +16 = 32u
Cl2 ৰ আণৱিক ভৰ =35.5 +35.5 = 71u
CO2 ৰ আণৱিক ভৰ =12 + 2x 16 = 44u
C2H6 ৰ আণৱিক ভৰ =12 x2 + 1 × 6 = 30u
C2H4 ৰ আণৱিক ভৰ =12 x2+ 1× 4 = 28u
NH3 ৰ আণৱিক ভৰ =14 +1× 3 = 17u
CH3OH ৰ আণৱিক ভৰ = 12 +1×3 + 16 + 1 = 32u

প্রশ্ন) : Zn0, Na20, আৰু K2C03, ৰ সংকেত গােট ভৰ গণনা কৰা। প্রদত্ত পাৰমাণৱিক ভৰবােৰ হ’ল Zn = 65u, Na = 23u, K = 39u আৰু 0 = 16u
উত্তৰ : ZnQৰ গােট ভৰ = 65 +16 = 81u
Na20 ৰ গােট ভৰ = 23 x 2 + 16 = 62u.
K2C03 ৰ গােট ভ = 39 x 2 + 12 + 16 x 3 =138u

অনুশীলনীৰ প্রশ্নোত্তৰ

1. অক্সিজেন আৰু বৰণে গঠিত যৌগৰ নমুনা এটাৰ 0.24g বিশ্লেষণ কৰাত 0.096g ব’ৰণ আৰু 0.144g অক্সিজেন পােৰা গৈছিল। ভৰ হিচাপত যৌগটোৰ শতকৰা সংযুতি গণনা কৰা।
উত্তৰ: দিয়া আছে,
নমুনাটোৰ ওজন = 0.24 g
ব’ৰণৰ ওজন = 0.096 g
অক্সিজেনৰ ওজন = 0.144
0.24 g যৌগত আছে = 0.096g বৰণ।
100g যৌগত আছে = 0.096/0.24×100 বৰণ
= 9.6/0.24 %বৰণ
= 40% বৰণ

আকৌ,
0.24 g যৌগত আছে= 0.144 g অক্সিজেন।
100g যৌগত আছে = 0.144/0.24 x 100 অক্সিজেন
= 14.4/0.24 % অক্সিজেন
= 60% অক্সিজেন

প্রশ্ন) 3.0g কার্বন ৪.00g অক্সিজেনৰে সৈতে দহন কৰাত 11.00g কার্বন ডাই অক্সাইড উৎপন্ন হল। 3.00g কার্বন 50.00g অক্সিজেনত দহন কৰিলে গঠন হােৱা কার্বন ডাই অক্সাইডৰ ভৰ কিমান হ’ব ? ৰাসায়নিক সংযােগৰ কোনটো বিধি তােমাৰ উত্তৰৰ ক্ষেত্ৰত প্রযােজ্য হব?
উত্তৰঃ 3.0 গ্রাম কার্বন 8.0 গ্রাম অক্সিজেনৰ লগত দহন কৰিলে 11.0 গ্রাম কার্বন ডাই অক্সাইড (CO,) পােৱা যায়। অর্থাৎ Co, ত কার্বন আৰু অক্সিজেনৰ অনুপাত = 3:৪
এতিয়া 3 গ্রাম কার্বনক 50 গ্রাম কার্বন ডাই অক্সাইডৰ লগত দহন ঘটালেও ৪ গ্রাম কার্বনড়াই অক্সাইড ব্যৱহাৰ হ’ব। বাকী থকা 50 – ৪ = 12 গ্রাম অক্সিজেন অবশিষ্ট ভাৱে ৰৈ যাব। ইয়াৰ পৰা এইটো নিশ্চিত যে যৌগ গঠনৰ ক্ষেত্ৰত মৌলবােৰ নিৰ্দিষ্ট ভৰৰ অনুপাততহে সংযুক্ত হয়।

প্রশ্নঃ বহু পাৰমাণৱিক আয়নবােৰ কি?
উত্তৰ: যেতিয়া দুটা বা ততােধিক পৰমাণুই সংযুক্ত হৈ এটা নির্দিষ্ট আৰু স্বকীয় ঘূপ গঠন কৰে আৰু এই ঘূপটোৱে যদি ধনাত্মক বা ঋণাত্মক আধান বহন কৰিলে তাক বহু পাৰমাণৱিক আয়ন বলে।

প্রশ্ন) তলত দিয়াবােৰৰ ৰাসায়নিক সংকেত লিখা।
(a) মেগনেছিয়াম ক্ল’ৰাইড (b) কেলছিয়াম অক্সাইড (c) কপাৰ নাইট্রেট (d) এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড (e) কেলছিয়াম কার্বনেট
উত্তৰ ? (a) মেগনেছিয়াম ক্ল’ৰাইড→ MgCI2
(b) কেলছিয়াম অক্সাইড →Ca0
(c) কপাৰ নাইট্রেট →Cu(NO3)2
(d) এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড →AICI3
(e) কেলছিয়াম কার্বনেট →CaC03

5. তলৰ যৌগবােৰত থকা মৌলবােৰৰ নাম দিয়াঃ
(a) পােৰা চূণ (Quick Lime)
(b) হাইড্রজেন ব্ৰমাইড
(c) বেকিং পাউডাৰ
(d) পটেছিয়াম ছালফেট
উত্তৰঃ (a) পােৰা চুণঃ কেলছিয়াম আৰু অক্সিজেন।
(b) হাইড্রজেন ব্ৰমাইডঃ হাইড্রজেন আৰু ব্ৰমিন।
(c) বেকিং পাউডাৰঃ ছ’ডিয়াম, হাইড্রজেন, কার্বন আৰু অক্সিজেন।
(d) পটেছিয়াম ছালফেটঃ পটেছিয়াম, ছালফাৰ আৰু অক্সিজেন।

6. তলৰ পদার্থবােৰৰ ম’লাভৰ গণনা কৰা।
(a) ইথাইন, C2H6
(b) ছালফাৰ অণু, S8
(c) ফছফৰাছ অণু, P4

(d) হাইড্রক্ল’ৰিক এছিড, HCl
(e) নাইট্রিক এছিড, HNO3
উত্তৰঃ (a) ইথাইন, C2H6
C2H6 ত C ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 12u
Hৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 1u
C2H6ৰ ম’লাৰ ভৰ = 12×2 + 1×6 u
= 24 + 6u
= 30 u

(b) ছালফাৰ অণু, S8
S8 ত S ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 32 ।
Sৰ ম’লাৰ ভৰ = 32x8u
= 256 u

(c) ফছফৰাছ অণু, P4
P4 ত P ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 31 u
P4ৰ মলাৰ ভৰ = 31×4 u
= 124u

(d) হাইড্রক্ল’ৰিক এছিড, HCl
HCl H ৰ পাৰমাণবিক ভৰ = 1 u
Clৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 35.5 u
HCl ৰ মলাৰ ভৰ = 1+ 35.5 u
= 36.5

(c) নাইট্রিক এছিড, HNO3
HNO3 ত H ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 1u
N ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 14u
0 ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 16 u
HNO3ৰ ম’লাৰ ভৰ = 1+14 + 16x3u
= 15+ 48
= 63 u

7. ভৰ কিমান-
(a) 1 মল নাইট্রজেন পৰমাণুৰ?
(b) 4 মল এলুমিনিয়াম পৰমাণু (এলুমিনিয়ামৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 27)ৰ?
(c) 10 ম’ল ছডিয়াম ছালফাইট (Na2So3

উত্তৰঃ (a) 1 মল নাইট্রজেন পৰমাণু = নাইজেনৰ গ্রাম পাৰমাণৱিক ভৰ।
1 মল নাইট্রজেন পৰমাণুৰ ভৰ = 14 g

(b) 1 মল এলুমিনিয়ামৰ পাৰমাণৱিকভৰ =27 g
4 মল এলুমিনিয়ামৰ পৰমাণুৰ ভৰ = 4x27g= 108 g

(c) 1 মল ছডিয়ামৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 23 g
1 মল ছালফাৰৰ পাৰমাণৱিক ভৰ =32g
1 মল অক্সিজেনৰ পাৰমাণৱিক ভৰ = 16 g
10 মল ছডিয়াম ছালফাইডৰ পৰমাণুৰ ভৰ
= 10 {(2×27) + 32 +(3×16)} g
= 10(46 + 32 +48) g
= 10x126g
= 1260 g

৪) মললৈ পৰিৱৰ্তন কৰাঃ
(a) 12 g অক্সিজেন গেছ।
(b) 20 g পানী।
(c) 22 g কার্বন ডাই অক্সাইড।
উত্তৰঃ (a) 12 g অক্সিজেন গেছ।
অক্সিজেনৰ মলাৰ ভৰ = 2×16 g mol
= 32 g mol
. অক্সিজেনৰ মল সংখ্যা =12gO2/32g mol

=0.375 mol

(b) 20 g পানী।
পানীৰ মলাৰ ভৰ = (1×2 + 16) g mol
= 2+16 g mol
18 g mol
∴ পানীৰ মল সংখ্যা 20 g/18g mol
= 1.11 mol

(c) 22 g কার্বন ডাই অক্সাইড।
কার্বন ডাই অক্সাইডৰ ম’লাৰ ভৰ
= (2×16+12) g mol
= 32+12 g mol
= 44 g mol

• পানীৰ ম’ল সংখ্যা = 22g/44 g mol
= 0.5mol

9. ভৰ কিমান?
(a) 0.2 ম’ল অক্সিজেন পৰমাণুৰ?
(b) 0.5 মল পানী অণুৰ?
উত্তৰঃ (a) ইয়াত,
ম’ল সংখ্যা (n) = 0.2
ম’লাৰ ভৰ (M) = 16 g
আণৱিক ভৰ (m) = ?
অক্সিজেনৰ ভৰ (m) = nxM
= 0.2×16 g
= 3.2 g

(b) ইয়াত,
ম’ল সংখ্যা (n) = 0.5
ম’লাৰ ভৰ (M) = 18 g
আণৱিক ভৰ (m) = ?
হাইড্রজেনৰ ভৰ (m) = nxM
= 0.5×18 g
= 9 g.

অতি চমু প্রশ্নোত্তৰ

প্রশ্ন) 1 a.m.u ৰ অর্থ কি?
উত্তরঃ 1 a.m.u ৰ অৰ্থ হ’ল পৰমাণুৰ ভৰ C-12 ৰ পৰমাণু এটাৰ ভৰৰ 1/12 অংশৰ কিমান গুণ।

প্রশ্ন) ভৰৰ নিত্যতা বিধিটো কি ?
উত্তৰঃ ৰাসায়নিক সমীকৰণ এটাত বিক্রিয়াত ভাগ লােৱা মৌল বা যৌগসমূহৰ ভৰ সদায়ে অটুট থাকে।

প্রশ্ন) “অক্সিজেনৰ পাৰমাণৱিক ভৰ 16u” বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ ঃ “অক্সিজেনৰ পাৰমাণৱিক ভৰ 16u” ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল অক্সিজেনৰ এটা পৰমাণুৰ ভৰ কার্বন -12-ৰ পৰমাণুৰ ভৰৰ , 1/12 অংশৰ16 গুণ।

প্রশ্ন)অনু কাক বােলে ?
উত্তৰ : মৌলৰ বা যৌগৰ স্থায়ী সত্ত্বা সম্পন্ন ক্ষুদ্রতম কণাকে অণু বােলে।

প্রশ্ন) এভগেড্র’ কোন দেশৰ বিজ্ঞানী ?
উত্তৰ ? এভ’গেড্র’ ইটালি দেশৰ বিজ্ঞানী।

প্রশ্ন) গ্রাম হিচাপে কোনাে পদাৰ্থৰ ভৰ আৰু এভ’গেড্র’ৰ সংখ্যাৰ সম্পর্ক কি?
উত্তৰ: গ্রাম হিচাপে কোনাে পদার্থৰ ভৰ আৰ এভগেড্র’ৰ সংখ্যাৰ সম্পর্ক হল— 1 গ্রাম মল = 6.023×10²³ সংখ্যক অণু।

প্রশ্ন) গ্রাম আণৱিক ভৰ কাক বােলে ?
উত্তৰ : আণৱিক ভৰক গ্ৰামত প্ৰকাশ কৰিলে তাক গ্রাম আণৱিক ভৰ বােলে

প্রশ্ন) গেছৰ অণুৰ লগত আয়তনৰ সম্পৰ্কটো কি?
উত্তৰঃ যিমানে অণুৰ সংখ্যা (n) বাঢ়ে সিমানে গেছৰ আয়তন (V) বাঢ়ে।
অর্থাৎ V ∞ n

প্রশ্ন) প্রমাণ চাপ আৰু উষ্ণতাত 6.02×10²² সংখ্যক H2 অণুৰ আয়তন কিমান হ’ব?
উত্তৰ: 2.24 লিটাৰ।

প্রশ্ন) পৰম উষ্ণতাত গেছৰ আয়তনৰ মান কিমান?
উত্তৰ: শূন্য।

প্রশ্ন) 2.2 গ্রাম C0,-ত থকা অণুৰ সংখ্যা কিমান?
উত্তৰ: 3.011 × 10²³

প্রশ্ন) 3 গ্রাম কার্বনত থকা মুঠ কার্বন এটমৰ সংখ্যা কিমান?
উত্তৰ: ¼ x 6.02 x 10²³

প্রশ্ন : এক লিটাৰত কিমান ঘন ছে, মি. ?
উত্তৰ: এক লিটাৰত 1000 ঘন ছে, মি,

প্রশ্ন) NaOH ৰ আণৱিক ভৰ কিমান?
উত্তৰ : 40u

প্রশ্ন) Na-ৰ পাৰমাণৱিক ভৰ 23 পা, ভ, একক। ইয়াৰ অৰ্থ এয়ে যে ইয়াৰ পৰমাণু এটাৰ ভৰ-
উত্তৰ : C¹²-ৰ এটা পৰমাণুৰ ভৰৰ 23/12 গুণ।

প্রশ্ন) ক্ল’ৰিনৰ পাৰমাণৱিক ভৰ কিমান?
উত্তৰ : 35.5 u

প্রশ্ন) উষ্ণতাক পৰম শূন্য উষ্ণতাৰ ডিগ্ৰা চেলছিয়াছত মান কিমান?
উত্তৰ : -273º ছে.

প্রশ্ন) প্রমাণ উষ্ণতা আৰু চাপৰ মান কিমান?
উত্তৰ : 0° চে, আৰু 760 মি, মি, পাৰাৰ চাপ।।

প্রশ্ন) “স্থিৰ উষ্ণতা আৰু চাপত কোনাে গেছৰ আয়তন সেই গেছত থকা অণুৰ সংখ্যাৰ সমানুপাতিক।” এই সূত্ৰটো কাৰ?
উত্তৰ: এভগেড্র’ৰ সূত্র।

প্রশ্ন) 40 গ্রাম NaOH ত থকা অণুৰ সংখ্যা কিমান?
উত্তৰ: ৪ 6.02× 10²³

প্রশ্ন) আণৱিক ভৰ 28u যুক্ত যৌগটো কি?
উত্তৰ: CO

প্রশ্ন) ৰসায়ণ বিজ্ঞানীৰ গাণনিক এককটো কি?
উত্তৰ: পাৰমাণৱিক ভৰ একক (aru বা u)

প্রশ্ন) 6.02 x 10²³ পানীৰ অণুৰ ভৰ কিমান?
উত্তৰ: 0.018 কি.গ্রা.

প্রশ্ন) ডেল্টনৰ পৰমাণুবাদৰ কোনটো স্বীকার্য ভৰৰ নিত্যতা সূত্ৰৰ ফল ?
উত্তৰ: ডেল্টনৰ পৰমাণুবাদৰ স্বীকার্য যিটোৱে ভৰৰ নিত্যতা নির্দেশ কৰে সেইটো হ’ল— “পৰমাণু অবিভাজ্য যাক সৃষ্টি আৰু বিনাশ কৰিব নােৱাৰি।”

(i) আধুনিক পাৰমাণৱিক মতবাদৰ জনক হ’ল—
(a) মহর্ষি কণাড় (b) ডিম’ক্রিটাছ। (c) জনডেল্টন (d) জে. থমচন।
উত্তৰ : (d) জে, থামচন।।

(ii) নিউক্লিয়াছ বা পৰমাণুকেন্দ্ৰৰ আৱিষ্কাৰক হ’ল
(a) জে থমচুন। (b) জন ডেল্টন। (c) নীলচ ব’ৰ (d) এ. ডাফ’র্ড।
উত্তৰ: (c) নীলচ ব’

(iii) পৰমাণু প্রত্যক্ষ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা শক্তিশালী অণুবীক্ষণ যন্ত্র হল—
(a) ইলেক্ট্রন মাইক্ৰস্ক’প (b) STEM (c) CHANDRA (d) TEMS
উত্তৰ : (b)STEM

(iv) কোনবিধ প্রাকৃতিক বহুযযাগী নহয়—
(a) প্রটিন (b) উণ (c) ছেলুলজ (d) পলিথিন।
উত্তৰ: (d) পলিথিন।

(v) সাধাৰণ উষ্ণতাত তৰল অৱস্থাত পােৱা অধাতুটো হ’ল
(a) ব্ৰমিণ। (b) ছালফাৰ (c) ব’ৰণ। (d) আয় ডিন
উত্তৰ : (a) ব্ৰ’মিণ।

চমু প্রশ্নোত্তৰ

প্রশ্ন) খালী চকুৰে পৰ্মাণু এটা দেখা সম্ভৱ নহয় কিয়?
উত্তৰ: পৰমাণুবােৰ অতি ক্ষুদ্র কণিকা। ইয়াৰ বাসার্ধ প্রায় 10-10 মিটাৰ। তাৰােপৰি প্ৰায়বােৰ মৌলৰে কণিকা সমূহ স্বাধীনভাৱে নাথাকে। গতিকে আমাৰ চকুৱে ইয়াক ঢুকি। নাপায় বাবে আমি পৰমাণু এটা দেখা সম্ভৱ নহয়।

 

প্রশ্ন) 2H2 +02→2H20 এই বিক্রিয়াটোৱে কি সূচাইছে?
উত্তৰ : বিক্রিয়াটোৱে 2 টা হাইড্রজেন গেছৰ অণুৰ লগত 1 টা অক্সিজেন অণুৰ বিক্রিয়াৰ ফলত 2 টা পাণীৰ অণু গঠন হয়।

প্রশ্ন) হাইড্রজেন ছালফাইড আৰু কেলছিয়াম অক্সাইডৰ-সংকেত লিখা।
উত্তৰঃ হাইড্রজেন ছালফাইড —H2S
কেলছিয়াম অক্সাইড-Ca0

প্রশ্ন) প্রতি ম’ল পানী, কার্বন-ডাই-অক্সাইড আৰু সাধাৰণ নিমখৰ আণৱিক ভৰ লিখা।
উত্তৰ: প্রতি ম’ল পানী (H2O) = 1 x 2 + 16 = 18গ্রাম।
প্রতি ম’ল কার্বন-ডাই-অক্সাইড (CO2) = 12 + 2 x 16 = 44 গ্রাম
প্রতি ম’ল সাধাৰণ নিমখ (NaCl) = 23 + 35.5 = 58.5 গ্রাম।

প্রশ্ন) কি চৰ্তত এভ’গেড্ৰ’ৰ সূত্ৰটো সিদ্ধ হয়?
উত্তৰ ? এভগেড্র’ৰ সূত্ৰটো হ’ল প্রমাণ চাপ আৰু উষ্ণতাত সকলাে গেছীয় পদার্থ সম আয়তনত সমান সংখ্যক কণা (অণু, পৰমাণু, আয়ন) থাকে। গতিকে এই সূত্রত জাৰিত থকা চৰ্তকেইটা হ’ল—(ক) পদার্থটো গেছীয় হ’ব লাগিব। (খ) পদার্থবিলাক প্রমাণ চাপ আৰু উষ্ণতাত থাকিব লাগিব। (গ) প্ৰতিটো পদাৰ্থৰ আয়তন সমান হ’ব লাগিব।

প্রশ্ন) এভ’গে’ৰ প্ৰকল্পটো লিখা। এভ’গেড্ৰ’ৰ সংখ্যা কি? ইয়াৰ গ্রহণযােগ্য মান কিমান?
উত্তৰ:এভ’গেড্র’ৰ প্ৰকল্প: গেছীয় পদাৰ্থৰ আয়তন আৰু অণুৰ সংখ্যাৰ মাজৰ সম্বন্ধকে এভ’গেড্র’ৰ প্ৰকল্প বােলে। এই প্রকল্পমতে একে চাপ আৰু উষ্ণতাত সকলাে গেছীয় পদাৰ্থৰ সম আয়তনত সমসংখ্যক অণু থাকে।

এভগেড্র’ৰ সংখ্যা (NA): সকলাে পদাৰ্থৰে এক গ্রাম আণৱিক ভৰত থকা অণুৰ সংখ্যা সদায় সমান। অর্থাৎ এক গ্রাম আণৱিক ভৰত থকা অণুৰ সংখ্যাকে এভ’গেড্র’ৰ সংখ্যা (NA) বােলে। এভ’গেড্র’ৰ সংখ্যাৰ গ্রহণযােগ্য মান; No = 6.02 x 10²³

প্রশ্ন) এভ’গে’ৰ সূত্ৰটো লিখা। ইয়াৰ গাণিতিক প্রকাশ দিয়া।
উত্তৰ : এভ’গেড্র’ৰ সূত্র : স্থিৰ উষ্ণতা আৰু চাপত সম আয়তনৰ গেছীয় পদার্থত সমসংখ্যক অণু থাকে।
গাণিতিক প্রকাশ : এভ’গেড্র’ৰ সূত্রমতে স্থিৰ উষ্ণতা আৰু চাপত কোনাে গেছৰ আয়তন সেই গেছটোত থকা অণুৰ সংখ্যাৰ সমানুপাতিক। অর্থাৎ চাপ (P) আৰু উষ্ণতা ( T ) স্থিৰ থাকিলে,
V∞ n ( P আৰু T স্থিৰ ) যতV=গেছৰ আয়তন
আৰু n = সেই আয়তনত থকা অণুৰ সংখ্যা। আন এটা গেছ আয়তন (একে T আৰু
P ত) V’অতু অণুৰ সংখ্যা n’হ’লে- V’∞ n’ (P আৰু T স্থিৰ)
কিন্তু এই প্রকল্প মতে V = v’,
‘. n = ‘হ’ব।