নৱম শ্ৰেণী বিজ্ঞান অধ্যায় ১: আমাৰ চাৰিওকাষৰ বস্তুবোৰ
আমি যেতিয়া চাৰিওফালে চাওঁ, আমি বিভিন্ন ধৰণৰ আকৃতি, আকাৰ আৰু গাঁথনিৰ বহুতো ভিন্ন বস্তু দেখিবলৈ পাওঁ। আমি দেখা সকলো বস্তুৱেই পদাৰ্থৰে গঠিত। ইয়াৰ ভিতৰত আমি উশাহ লোৱা বতাহ, আমি খোৱা খাদ্য, শিল, ডাৱৰ, তৰা, গছ-গছনি, জীৱ-জন্তু, আনকি পানীৰ সৰু টোপাল বা বালিৰ দানাও অন্তৰ্ভুক্ত। এই সকলোবোৰ বস্তুৱে ঠাই আগুৰে আৰু ওজন থাকে। সহজ ভাষাত ক’বলৈ গ’লে ইহঁতৰ সকলোৰে ভৰ আৰু আয়তন থাকে।
অতীজৰে পৰা মানুহে নিজৰ চৌপাশৰ জগতখন বুজিবলৈ চেষ্টা কৰি আহিছে। আদিম ভাৰতীয় দাৰ্শনিকসকলে বিশ্বাস কৰিছিল যে সকলো বস্তুৱেই "পঞ্চ তত্ত্ব" নামৰ পাঁচটা মৌলিক উপাদানৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা হৈছে: বায়ু, মাটি, অগ্নি, আকাশ, আৰু পানী। তেওঁলোকে ভাবিছিল যে জীৱ আৰু অজীৱ দুয়োটা এই উপাদানৰে গঠিত। প্ৰাচীন গ্ৰীক দাৰ্শনিকসকলেও পদাৰ্থৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ বিষয়ে একেধৰণৰ ধাৰণা লৈছিল।
আধুনিক বিজ্ঞানীসকলে পদাৰ্থক দুটা ভাগত শ্ৰেণীভুক্ত কৰে: ইয়াৰ ভৌতিক ধৰ্ম আৰু ইয়াৰ ৰাসায়নিক প্ৰকৃতিৰ দ্বাৰা। এই অধ্যায়ত আমি পদাৰ্থৰ ভৌতিক ধৰ্মৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ইয়াৰ বিষয়ে শিকিম। পদাৰ্থৰ ৰাসায়নিক দিশসমূহ পৰৱৰ্তী অধ্যায়সমূহত আলোচনা কৰা হ’ব।
১.১ পদাৰ্থৰ ভৌতিক প্ৰকৃতি
১.১.১ পদাৰ্থ কণিকাৰে গঠিত
বহুদিন ধৰি পদাৰ্থ কেনেকুৱা হয় সেই বিষয়ে দুটা মূল ধাৰণা আছিল। এটা দলে ভাবিছিল যে পদাৰ্থ অবিৰত, কঠিন কাঠৰ টুকুৰাৰ দৰে। আনটো গোটে বিশ্বাস কৰিছিল যে পদাৰ্থ বালিৰ দানাবোৰৰ দৰে ক্ষুদ্ৰ ক্ষুদ্ৰ কণিকাৰে গঠিত। পদাৰ্থ অবিৰত নে কণিকাৰে গঠিত সেইটো জানিবলৈ এটা কাৰ্য্যকলাপ কৰোঁ আহা।
কাৰ্য্যকলাপ ১.১
- ১০০ মিলিলিটাৰৰ বিকাৰ এটা লোৱা হ'ল।
- বিকাৰটো আধাতে পানীৰে ভৰাই পানীৰ স্তৰ চিহ্নিত কৰা হ'ল।
- কাঁচৰ দন্ড ব্যৱহাৰ কৰি পানীত কিছু নিমখ বা চেনি দ্ৰৱীভূত কৰা হ'ল।
- নিমখ বা চেনি দ্ৰৱীভূত হোৱাৰ পাছতো পানীৰ স্তৰৰ কোনো পৰিৱৰ্তন দেখা নাযায়।
ইয়াৰ পৰা দেখা যায় যে পদাৰ্থ কণিকাৰে গঠিত। চামুচত থকা নিমখ বা চেনি এতিয়া গোটেই পানীত বিয়পি পৰিছে। আমি যেতিয়া নিমখ পানীত দ্ৰৱীভূত কৰোঁ, তেতিয়া নিমখৰ কণিকাবোৰে পানীৰ কণিকাৰ মাজৰ ঠাইখিনি পূৰণ কৰে।
১.১.২ এই পদাৰ্থৰ কণাবোৰ কিমান সৰু?
কাৰ্য্যকলাপ ১.২
- ২–৩টা স্ফটিক পটাছিয়াম পাৰমেংগনেট লৈ ১০০ মিলিলিটাৰ পানীত দ্ৰৱীভূত কৰা হ'ল।
- এই দ্ৰৱটোৰ প্ৰায় ১০ মিলিলিটাৰ উলিয়াই ৯০ মিলিলিটাৰ পৰিষ্কাৰ পানীত ভৰাই দিয়া হ'ল।
- এই নতুন দ্ৰৱটোৰ ১০ মিলিলিটাৰ উলিয়াই আন ৯০ মিলিলিটাৰ পৰিষ্কাৰ পানীত ভৰাই দিয়া হ'ল।
- দ্ৰৱটো এইদৰে ৫ৰ পৰা ৮ বাৰ পাতল কৰা হ'ল।
- আমি দেখা পাম যে পানীখিনি এতিয়াও ৰঙীন হৈ আছে।
এই পৰীক্ষাটোৱে প্ৰমাণ কৰে যে পটাছিয়াম পাৰ্মেংগনেটৰ কেইটামান স্ফটিকেও যথেষ্ট পৰিমাণৰ পানীৰ ৰং দিব পাৰে। ইয়াৰ পৰা আমি এই সিদ্ধান্তত উপনীত হওঁ যে পটাছিয়াম পাৰ্মেংগনেটৰ মাত্ৰ এটা স্ফটিকৰ ভিতৰত লাখ লাখ ক্ষুদ্ৰ কণা থাকে।
পটাছিয়াম পাৰমেংগনেটৰ পৰিৱৰ্তে ২ মিলিলিটাৰ ডেটল ব্যৱহাৰ কৰি একে কাৰ্য্যকলাপ কৰিব পাৰি। বাৰে বাৰে পাতল কৰাৰ পিছতো ডেটলৰ গোন্ধ ধৰা পেলাব পৰা যায়।
পদাৰ্থৰ কণাবোৰ অবিশ্বাস্যভাৱে সৰু, আমি কল্পনা কৰাতকৈ বহুত সৰু।
১.২ পদাৰ্থৰ কণিকাৰ বৈশিষ্ট্য
১.২.১ পদাৰ্থৰ কণিকাৰ মাজত স্থান থাকে
১.১ আৰু ১.২ নং কাৰ্য্যকলাপত আমি দেখিলোঁ যে চেনি, নিমখ, ডেটল বা পটাছিয়াম পাৰমেংগনেটৰ কণাবোৰ পানীত সমানে বিয়পি পৰে। ঠিক তেনেদৰে আমি যেতিয়া চাহ, কফি বা নেমুৰ চৰ্ৱত প্ৰস্তুত কৰো তেতিয়া এটা পদাৰ্থৰ কণাবোৰ আনটোৰ কণিকাৰ মাজৰ ঠাইবোৰৰ লগত মিলি যায়। ইয়াৰ পৰা বুজা যায় যে পদাৰ্থৰ কণিকাৰ মাজত পৰ্যাপ্ত ঠাই আছে।
১.২.২ পদাৰ্থৰ কণাবোৰ অবিৰতভাৱে গতিশীল
কাৰ্য্যকলাপ ১.৩
- শ্ৰেণীকোঠাৰ এটা চুকত এটা নজলোৱা ধূপৰ কাঠী ৰখা হয়।
- ইয়াৰ গোন্ধ ল’বলৈ আমি নিচেই ওচৰত থাকিব লাগিব ।
- ধূপৰ কাঠীডাল জ্বলাই দিয়া হ'ল।
- এতিয়া আমি দূৰৰ পৰাই গোন্ধ পাম।
কাৰ্যকলাপ ১.৪
- পানীৰে ভৰা দুটা গিলাচ বা বিকাৰ লোৱা হ'ল।
- প্ৰথম বিকাৰৰ কাষে কাষে নীলা বা ৰঙা চিয়াঁহীৰ টোপাল সাৱধানে যোগ কৰা হ'ল, আৰু দ্বিতীয় বিকাৰত একেদৰেই মৌ যোগ কৰা হ'ল।
- ঘৰৰ বা ক্লাছৰ কোনো এটা চুকত বিকাৰবোৰ লৰচৰ নকৰাকৈ ৰখা হ'ল।
- চিয়াঁহীৰ টোপাল যোগ কৰাৰ লগে লগেই পানীৰ লগত মিহলি হৈ গ'ল।
- মৌ এটোপাল দিয়াৰ কিছু সময়ৰ পাছতহে পানীৰ লগত মিহলি হ'ল।
কাৰ্যকলাপ ১.৫
- গৰম পানী আৰু ঠাণ্ডা পানী থকা আন এটা গিলাচত কপাৰ ছালফেট বা পটাছিয়াম পাৰ্মেংগনেটৰ স্ফটিক এটা দিয়া হ'ল। স্ফটিকবোৰে লাহে লাহে তলত থিতাপি ল’বলৈ দিয়া হ'ল।
- গৰম পানীৰ স্ফটিকবোৰ সনকালে মিহলি হৈ গ'ল।
ওপৰৰ তিনিটা কাৰ্য্য (১.৩, ১.৪, আৰু ১.৫)ৰ পৰা আমি তলত দিয়া সিদ্ধান্ত ল’ব পাৰো:
পদাৰ্থৰ কণাবোৰ সদায় গতিশীল হৈ থাকে, যাক আমি গতিশক্তি বুলি কওঁ। উষ্ণতা বৃদ্ধি হ’লে কণাবোৰ অধিক বেগেৰে গতি কৰে। এইদৰে অনুমান কৰিব পাৰি যে উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ ফলত কণিকাৰ গতিশক্তিও বৃদ্ধি পায়।
ওপৰৰ তিনিটা কাৰ্য্যত আমি লক্ষ্য কৰোঁ যে পদাৰ্থৰ কণাবোৰ স্বাভাৱিকতে ইটোৱে সিটোৰ লগত মিহলি হৈ আন কণিকাৰ মাজৰ ঠাইবোৰত প্ৰৱেশ কৰে। দুই ভিন্ন প্ৰকাৰৰ পদাৰ্থৰ কণিকাৰ এই প্ৰাকৃতিক মিশ্ৰণক ব্যাপণ বোলে। ইয়াৰ উপৰিও আমি লক্ষ্য কৰোঁ যে গৰম কৰিলে ব্যাপণ ত্বৰান্বিত হয়।
১.২.৩ পদাৰ্থৰ কণাবোৰে ইটোৱে সিটোক আকৰ্ষণ কৰে
কাৰ্যকলাপ ১.৬
এই খেলখন খেলপথাৰত খেলা — চাৰিটা গোট গঠন কৰা আৰু পৰামৰ্শ অনুসৰি মানৱ শৃংখল গঠন কৰক:
১.প্ৰথম দলটোৱে ইদু-মিছমী নৃত্যশিল্পীৰ দৰে ইজনে সিজনক পিছফালৰ পৰা ধৰি বাহুত ভালদৰে ধৰি ল'ব লাগে।
২) দ্বিতীয় গোটে হাত ধৰি মানুহৰ শিকলি গঠন কৰিব লাগে।
৩) তৃতীয় গোটে কেৱল আঙুলিৰ মূৰেৰে ইজনে সিজনক স্পৰ্শ কৰি শিকলি গঠন কৰিব লাগে।
৪) এতিয়া চতুৰ্থ গোটৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে দৌৰি দৌৰি দৌৰিব লাগে আৰু মানৱ শিকলি তিনিটা এটা এটাকৈ যিমান পাৰি সৰু সৰু গোটত ভাঙিবলৈ চেষ্টা কৰিব লাগে।
কোনটো গোট ভাঙিবলৈ আটাইতকৈ সহজ আছিল? কিয়?
৫) যদি আমি প্ৰতিজন ছাত্ৰক পদাৰ্থৰ কণা বুলি গণ্য কৰোঁ, তেন্তে প্ৰথম গোটত কণিকাবোৰে ইটোৱে সিটোক সৰ্বাধিক বলেৰে ধৰি ৰাখিছিল, য’ত ইদু-মিছমী নৃত্যশিল্পীৰ দৰে ইজনে সিজনক পিঠিৰ পৰা ধৰি বাহুত ভালদৰে ধৰিছিল।
কাৰ্য্যকলাপ ১.৭
লোহাৰ নখ এটা, চকৰ টুকুৰা এটা, আৰু ৰবৰৰ বেণ্ড এটা লোৱা হ'ল।
হাতুৰীৰে, কাটি বা টানি ভাঙিবলৈ চেষ্টা কৰা হ'ল।
ওপৰৰ তিনিটা পদাৰ্থৰ ভিতৰত কোনটো পদাৰ্থত কণাবোৰক অধিক শক্তিৰে একেলগে ধৰি ৰখা হৈছে বুলি আপুনি ভাবে?
কাৰ্য্যকলাপ ১.৮
এটা পাত্ৰত পানী অলপ লোৱা হ'ল, আৰু আঙুলিৰে পানীৰ পৃষ্ঠভাগ কাটি চোঁৱা।
পানীৰ পৃষ্ঠভাগ কাটিবলৈ সক্ষম হৈছিল নেকি?
পানীৰ পৃষ্ঠভাগ একেলগে থকাৰ আঁৰৰ কাৰণ কি হ’ব পাৰে?
ওপৰৰ তিনিটা কাৰ্য্যকলাপ (১.৬, ১.৭ আৰু ১.৮)ৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে পদাৰ্থৰ কণিকাবোৰে ইহঁতৰ মাজত বলৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰে। এই বলবোৰে কণাবোৰক একেলগে ৰাখে। এই আকৰ্ষণ শক্তিৰ শক্তি এটা প্ৰকাৰৰ পদাৰ্থৰ পৰা আন এটা প্ৰকাৰলৈ ভিন্ন হয়।
১.৩ পদাৰ্থৰ অৱস্থা
তোমাৰ চৌপাশৰ বিভিন্ন ধৰণৰ পদাৰ্থ পৰ্যবেক্ষণ কৰা। ইহঁতৰ বিভিন্ন অৱস্থা কি? আমি দেখিবলৈ পাওঁ যে আমাৰ চৌপাশৰ পদাৰ্থ তিনিটা ভিন্ন অৱস্থাত আছে: কঠিন, তৰল আৰু গেছ। পদাৰ্থৰ কণিকাৰ বৈশিষ্ট্যৰ তাৰতম্যৰ বাবে পদাৰ্থৰ এই অৱস্থাৰ সৃষ্টি হয়। এতিয়া, এই তিনিটা পদাৰ্থৰ অৱস্থাৰ ধৰ্ম বিতংভাৱে অধ্যয়ন কৰিম।
১.৩.১ কঠিন অৱস্থা
কাৰ্য্যকলাপ ১.৯
১) তলত দিয়া বস্তুবোৰ সংগ্ৰহ কৰা হ'ল— কলম, কিতাপ, বেজী, কাঠৰ লাঠিৰ টুকুৰা।
২) ওপৰৰ লেখাবোৰৰ আকৃতিৰ আকৃতি আপোনাৰ বহীত পেঞ্চিলেৰে চাৰিওফালে লৰচৰ কৰি অঁকা হ'ল।
৩) এই সকলোবোৰৰ এটা নিৰ্দিষ্ট আকৃতি, সুকীয়া সীমা আৰু এটা নিৰ্দিষ্ট আয়তন আছেনে?
৪) হাতুৰীৰে কোবালে, টানিলে বা পেলাই দিলে কি হয়?
৫) এইবোৰ ইটোৱে সিটোৰ মাজত বিয়পিবলৈ সক্ষম নেকি?
৬) বল প্ৰয়োগ কৰি সংকোচন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা। আপুনি সেইবোৰ সংকোচন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছানে?
ওপৰৰ সকলোবোৰ কঠিন পদাৰ্থৰ উদাহৰণ। আমি লক্ষ্য কৰিব পাৰো যে ইহঁতৰ সকলোবোৰৰ এটা নিৰ্দিষ্ট আকৃতি, সুকীয়া সীমা আৰু নিৰ্দিষ্ট আয়তন আছে, অৰ্থাৎ ইহঁতৰ সংকোচন ক্ষমতা নগণ্য। বাহিৰৰ পৰা বলৰ প্ৰয়োগ হলেও কঠিন পদাৰ্থই নিজৰ আকৃতি বজাই ৰখাৰ প্ৰৱণতা থাকে। বলপূৰ্বকভাৱে ইহঁত ভাঙিব পাৰি যদিও আকৃতি সলনি কৰাটো কঠিন, গতিকে ইহঁতক কঠিন বুলি গণ্য কৰা হয়।
তলত দিয়া কথাবোৰ বিবেচনা কৰা:
(ক) ৰবৰ বেণ্ড এটা টানিলে আকৃতি সলনি কৰিব পাৰিনে? কঠিন বস্তু নেকি?
(খ) চেনি আৰু নিমখৰ বিষয়ে কি ক’ব পাৰি? বিভিন্ন জাৰত ৰখাৰ সময়ত ইহঁতে জাৰৰ আকৃতি লয়। সেইবোৰ কঠিন নেকি?
(গ) স্পঞ্জৰ কথা কি ক’ব পাৰি? ই এটা কঠিন, তথাপিও আমি ইয়াক সংকোচন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছো। কিয়?
ওপৰৰ সকলোবোৰ তলত দিয়া ধৰণে কঠিন পদাৰ্থ:
- ৰবৰ বেণ্ড এটা বলৰ দ্বাৰা আকৃতি সলনি কৰে আৰু বল আঁতৰাই দিলে পুনৰ মূল আকৃতি লাভ কৰে। অত্যধিক বল প্ৰয়োগ কৰিলে ভাঙি যায়।
- প্ৰতিটো চেনি বা নিমখৰ দানাৰ আকৃতি নিৰ্দিষ্ট হৈ থাকে, আমি ইয়াক হাতত ধৰি ৰাখোঁ, প্লেটত থওঁ, বা জাৰত থওঁ।
- স্পঞ্জত ক্ষুদ্ৰ ক্ষুদ্ৰ ছিদ্ৰ থাকে য’ত বায়ু আবদ্ধ হৈ থাকে। আমি হেচা দিলে বায়ু বাহিৰ হৈ যায়, যাৰ ফলত আমি ইয়াক সংকোচন কৰিব পাৰো।
১.৩.২ তৰল অৱস্থা
কাৰ্য্যকলাপ ১.১০
তলত দিয়াবোৰ সংগ্ৰহ কৰক:
(ক) পানী, ৰন্ধন তেল, গাখীৰ, ৰস, এবিধ শীতল পানীয়।
(খ) বিভিন্ন আকৃতিৰ পাত্ৰ। পৰীক্ষাগাৰৰ পৰা অহা জোখ লোৱা চিলিণ্ডাৰ ব্যৱহাৰ কৰি এই পাত্ৰবোৰত ৫০ মিলিলিটাৰৰ চিন ৰাখিব লাগে।
এই তৰল পদাৰ্থবোৰ মজিয়াত ছিটিকি পৰিলে কি হ’ব?
যিকোনো এটা তৰল পদাৰ্থ ৫০ মিলিলিটাৰ জুখি এটা এটাকৈ বিভিন্ন পাত্ৰত স্থানান্তৰিত কৰক। ভলিউম একেই থাকে নেকি?
তৰল পদাৰ্থৰ আকৃতি একেই থাকেনে?
যেতিয়া আপুনি এটা পাত্ৰৰ পৰা আন এটা পাত্ৰত তৰল পদাৰ্থ ঢালি দিয়ে, তেতিয়া ই সহজে বৈ যায় নেকি?
আমি লক্ষ্য কৰোঁ যে তৰল পদাৰ্থৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট আকৃতি নাথাকে কিন্তু ইয়াৰ আয়তন নিৰ্দিষ্ট। যি পাত্ৰত ৰখা হয় তাৰ আকৃতি লয়। তৰল পদাৰ্থবোৰ বৈ যায় আৰু আকৃতি সলনি হয়, গতিকে ইহঁত কঠিন নহয় কিন্তু ইয়াক তৰল বুলি ক’ব পাৰি।
১.৪ আৰু ১.৫ নং কাৰ্য্যকলাপ চাওক য'ত আমি দেখিলোঁ যে কঠিন আৰু তৰল পদাৰ্থ তৰল পদাৰ্থলৈ বিয়পিব পাৰে। বায়ুমণ্ডলৰ পৰা অহা গেছবোৰো বিস্তাৰিত হৈ পানীত দ্ৰৱীভূত হয়। জলজ প্ৰাণী আৰু উদ্ভিদৰ অস্তিত্বৰ বাবে এই গেছ বিশেষকৈ অক্সিজেন আৰু কাৰ্বন ডাই অক্সাইড অতি প্ৰয়োজনীয়।
সকলো জীৱ-জন্তুৱে জীয়াই থকাৰ বাবে উশাহ লোৱাৰ প্ৰয়োজন। পানীত দ্ৰৱীভূত অক্সিজেনৰ উপস্থিতিৰ বাবে জলজ প্ৰাণীবোৰে পানীৰ তলত উশাহ ল’ব পাৰে। এইদৰে আমি এই সিদ্ধান্তত উপনীত হ’ব পাৰো যে কঠিন পদাৰ্থ, তৰল পদাৰ্থ আৰু গেছ তৰল পদাৰ্থলৈ বিয়পিব পাৰে। তৰল পদাৰ্থৰ প্ৰসাৰণৰ হাৰ কঠিন পদাৰ্থতকৈ বেছি। কাৰণ, তৰল অৱস্থাত কণিকাবোৰে মুক্তভাৱে গতি কৰে আৰু কঠিন অৱস্থাত থকা কণিকাৰ তুলনাত ইটোৱে সিটোৰ মাজত অধিক ঠাই থাকে।
১.৩.৩ গেছীয় অৱস্থা
কাৰ্য্যকলাপ ১.১১
- তিনিটা ১০০ মিলিলিটাৰ চিৰিঞ্জ লোৱা হয়, আৰু ইয়াৰ নজেল ৰবৰৰ কৰ্কৰে বন্ধ কৰা হয়, যেনেকৈ চিত্ৰ ১.৪ত দেখুওৱা হৈছে।
- সকলো চিৰিঞ্জৰ পৰা পিষ্টন আঁতৰাই পেলোৱা হয়।
- এটা চিৰিঞ্জ অস্পৃশ্য কৰি থৈ দ্বিতীয়টোত পানী ভৰাই লোৱা হয়, আৰু তৃতীয়টোত চকৰ টুকুৰা ভৰোৱা হয়।
- পিষ্টনবোৰ পুনৰ চিৰিঞ্জত সুমুৱাই দিয়া হয়। মসৃণ গতিৰ বাবে চিৰিঞ্জত সোমোৱাৰ আগতে পিষ্টনবোৰত কিছু ভেচেলিন প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি।
- প্ৰতিটো চিৰিঞ্জত থকা পিষ্টনটো ঠেলি দি বিষয়বস্তু সংকোচন কৰাৰ চেষ্টা কৰক।
আপুনি কি পৰ্যবেক্ষণ কৰে? কোনটো ক্ষেত্ৰত পিষ্টনটো সহজে ভিতৰলৈ ঠেলি দিয়া হৈছিল? আপোনাৰ পৰ্যবেক্ষণৰ পৰা আপুনি কি অনুমান কৰে?
আমি লক্ষ্য কৰিছো যে কঠিন আৰু তৰল পদাৰ্থৰ তুলনাত গেছবোৰ অতি সংকোচনযোগ্য। ঘৰতে ৰন্ধা-বঢ়াৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা লিকুইফাইড পেট্ৰলিয়াম গেছ (এল পি জি) চিলিণ্ডাৰ বা চিকিৎসালয়লৈ যোগান ধৰা অক্সিজেন চিলিণ্ডাৰত সংকোচিত গেছ থাকে। বৰ্তমান সময়ত বাহনত ইন্ধন হিচাপেও কম্প্ৰেছড নেচাৰেল গেছ (CNG) ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ উচ্চ সংকোচন ক্ষমতাৰ বাবে বৃহৎ পৰিমাণৰ গেছক সৰু চিলিণ্ডাৰত সংকোচন কৰি সহজে পৰিবহণ কৰিব পাৰি।
পাকঘৰত কি ৰন্ধা হৈছে তাক আমি তাত প্ৰৱেশ নকৰাকৈয়ে ধৰা পেলাব পাৰো, নাকৰে পোৱা গোন্ধটোৰ বাবেই। কিন্তু এই গোন্ধ আমাৰ ওচৰলৈ কেনেকৈ যায়? খাদ্যৰ সুগন্ধিৰ কণাবোৰ পাকঘৰৰ পৰা বিয়পি পৰা বতাহৰ কণাবোৰৰ লগত মিহলি হৈ আমাৰ ওচৰলৈ আৰু আৰু বহু দূৰলৈ গৈ থাকে। গৰম ৰন্ধা খাদ্যৰ গোন্ধটো চেকেণ্ডৰ ভিতৰতে আমাৰ ওচৰলৈ যায়; কঠিন আৰু তৰল পদাৰ্থৰ প্ৰসাৰণৰ হাৰৰ তুলনাত ই বহুত বেছি দ্ৰুত। যিহেতু গেছত তীব্ৰবেগী কণা আৰু ইয়াৰ মাজত বৃহৎ ঠাই থাকে, সেয়েহে ইহঁতে আন গেছলৈ অতি দ্ৰুতগতিত বিয়পি পৰাৰ ধৰ্ম দেখুৱায়।
গেছীয় অৱস্থাত কণিকাবোৰে তীব্ৰ বেগত যাদৃচ্ছিকভাৱে ঘূৰি ফুৰে। এই যাদৃচ্ছিক গতিৰ বাবেই কণাবোৰে ইটোৱে সিটোৰ লগত আৰু পাত্ৰটোৰ বেৰৰ লগত সংঘৰ্ষ কৰে। গেছে প্ৰয়োগ কৰা চাপ হৈছে পাত্ৰটোৰ বেৰত প্ৰতি একক ক্ষেত্ৰফলত গেছৰ কণাবোৰে প্ৰয়োগ কৰা এই বলৰ ফল।
১.৪ পদাৰ্থই নিজৰ অৱস্থা সলনি কৰিব পাৰেনে?
আমি সকলোৱে আমাৰ পৰ্যবেক্ষণৰ পৰা জানো যে পানী পদাৰ্থৰ তিনিটা অৱস্থাত থাকিব পাৰে:
- কঠিন, বৰফ হিচাপে,
- তৰল, চিনাকি পানী হিচাপে, আৰু
- গেছ, জলীয় বাষ্প হিচাপে।
এই অৱস্থা পৰিৱৰ্তনৰ সময়ত বিষয়টোৰ ভিতৰত কি হয়? অৱস্থা পৰিৱৰ্তনৰ সময়ত পদাৰ্থৰ কণাবোৰৰ কি হয়? এই অৱস্থা পৰিৱৰ্তন কেনেকৈ হয়?
১.৪.১ তাপমাত্ৰা পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱ
কাৰ্য্যকলাপ ১.১২
১) বিকাৰত প্ৰায় ১৫০ গ্ৰাম বৰফ লৈ পৰীক্ষাগাৰৰ থাৰ্মোমিটাৰ এটা এনেদৰে ওলোমাই থওক যাতে ইয়াৰ বাল্বটো বৰফৰ সংস্পৰ্শত থাকে, যেনেকৈ চিত্ৰ ১.৬ত দেখুওৱা হৈছে।
২) বিকাৰটো কম জুইত গৰম কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰক।
৩) বৰফ গলিবলৈ আৰম্ভ কৰাৰ সময়ত উষ্ণতা লক্ষ্য কৰক।
৪) সকলো বৰফ পানীলৈ ৰূপান্তৰিত হ’লে উষ্ণতা লক্ষ্য কৰক।
৫) কঠিন অৱস্থাৰ পৰা তৰল অৱস্থালৈ এই ৰূপান্তৰৰ বাবে আপোনাৰ পৰ্যবেক্ষণসমূহ লিপিবদ্ধ কৰক।
৬) এতিয়া বিকাৰত কাঁচৰ ৰড এটা দি লৰাই লৰাই পানী উতলিবলৈ আৰম্ভ হোৱালৈকে গৰম কৰক।
৭) বেছিভাগ পানী বাষ্পীভৱন নোহোৱালৈকে থাৰ্মোমিটাৰৰ ৰিডিঙৰ ওপৰত সাৱধানে চকু ৰাখিব।
৮) তৰল অৱস্থাত থকা পানীৰ গেছীয় অৱস্থালৈ ৰূপান্তৰৰ বাবে আপোনাৰ পৰ্যবেক্ষণসমূহ লিপিবদ্ধ কৰক।
কঠিন পদাৰ্থৰ উষ্ণতা বৃদ্ধি হ’লে কণিকাৰ গতিশক্তি বৃদ্ধি পায়। গতিশক্তি বৃদ্ধিৰ বাবে কণিকাবোৰে অধিক বেগেৰে কম্পন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। তাপৰ দ্বাৰা যোগান ধৰা শক্তিয়ে কণাবোৰৰ মাজৰ আকৰ্ষণ বলবোৰক জয় কৰে। ফলস্বৰূপে কণিকাবোৰে নিজৰ নিৰ্দিষ্ট স্থান এৰি অধিক মুক্তভাৱে গতি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। এটা পৰ্যায়ত উপনীত হয় যেতিয়া কঠিন পদাৰ্থটো গলি তৰল পদাৰ্থলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। বায়ুমণ্ডলীয় চাপত কঠিন পদাৰ্থ গলি তৰল হৈ পৰা নূন্যতম উষ্ণতাক ইয়াৰ গলনাংক বোলা হয়।
কঠিন পদাৰ্থৰ গলনাংকই ইয়াৰ কণাবোৰক একেলগে ধৰি ৰখা আন্তঃআণৱিক বলৰ শক্তিৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰদান কৰে।
বৰফৰ গলনাংক ২৭৩.১৫ কেলভিন। সংযোজন নামেৰে জনাজাত গলনাংক প্ৰক্ৰিয়াটোত কঠিন অৱস্থা এটা তৰল অৱস্থালৈ পৰিৱৰ্তিত হয়। যেতিয়া কোনো কঠিন বস্তু গলি যায় তেতিয়া ইয়াৰ উষ্ণতা স্থিৰ হৈ থাকে। গতিকে, তাপ শক্তি ক’লৈ যায়?
গলনাংক পৰীক্ষাৰ সময়ত আপুনি নিশ্চয় লক্ষ্য কৰিছে যে গলনাংক পোৱাৰ পিছত সকলো বৰফ গলি যোৱালৈকে ব্যৱস্থাটোৰ উষ্ণতাৰ কোনো পৰিৱৰ্তন নহয়। আমি বিকাৰটো গৰম কৰি থাকিলেও এনে হয়, যাৰ ফলত তাপ যোগান ধৰা হয়। এই তাপ কণিকাবোৰৰ মাজৰ আকৰ্ষণ বলবোৰ অতিক্ৰম কৰি অৱস্থা সলনি কৰাত ব্যৱহাৰ কৰা হয়। যিহেতু এই তাপ শক্তিক উষ্ণতা বৃদ্ধি নকৰাকৈ বৰফে শোষণ কৰে, গতিকে ইয়াক বিকাৰৰ ভিতৰৰ ভিতৰত লুকাই থকা বুলি ধৰা হয় আৰু ইয়াক লীন তাপ বুলি কোৱা হয়। "লীন" শব্দটোৱে লুকাই থকাক বুজায়। ১ কিলোগ্ৰাম কঠিন পদাৰ্থক ইয়াৰ গলনাংকত বায়ুমণ্ডলীয় চাপত তৰল পদাৰ্থলৈ সলনি কৰিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা তাপ শক্তিৰ পৰিমাণক সংযোজনৰ লীন তাপ বুলি জনা যায়। এইদৰে ০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ (২৭৩ কেল’ৰি) তাপমাত্ৰাত পানীত থকা কণিকাৰ শক্তি একে উষ্ণতাৰ বৰফত থকা কণিকাৰ তুলনাত অধিক শক্তি থাকে।
যেতিয়া পানীলৈ তাপ শক্তি যোগান ধৰা হয় তেতিয়া কণাবোৰ আৰু বেছি বেগেৰে গতি কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। এটা নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতাত এটা বিন্দুত উপনীত হয় যেতিয়া কণিকাবোৰৰ ইটোৱে সিটোৰ মাজৰ আকৰ্ষণ বলৰ পৰা মুক্ত হ’ব পৰাকৈ যথেষ্ট শক্তি থাকে। এই উষ্ণতাত তৰল পদাৰ্থটো গেছলৈ পৰিৱৰ্তিত হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে। বায়ুমণ্ডলীয় চাপত তৰল পদাৰ্থ এটা উতলিবলৈ আৰম্ভ কৰা উষ্ণতাক ইয়াৰ উতলাংক বুলি জনা যায়। উতলাটো এটা বৃহৎ পৰিঘটনা, য’ত তৰল পদাৰ্থৰ ডাঙৰ অংশৰ পৰা কণিকাবোৰে বাষ্প অৱস্থালৈ সলনি হ’বলৈ যথেষ্ট শক্তি লাভ কৰে।
পানীৰ বাবে এই উষ্ণতা ৩৭৩ কেল’ৰি (১০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ = ২৭৩ + ১০০ = ৩৭৩ কেল’ৰি)।
বাষ্পীভৱনৰ সুপ্ত তাপক সংযোজনৰ সুপ্ত তাপৰ দৰেই সংজ্ঞায়িত কৰিব পাৰি। ইয়াৰ উতলাংকত বায়ুমণ্ডলীয় চাপত ১ কিলোগ্ৰাম তৰল পদাৰ্থক গেছলৈ সলনি কৰিবলৈ প্ৰয়োজন হোৱা তাপ শক্তিৰ পৰিমাণক বুজায়।
৩৭৩ কেল’ৰি (১০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ)ত ভাপ বা জলীয় বাষ্পত থকা কণিকাৰ শক্তি একে উষ্ণতাৰ পানীতকৈ বেছি। কাৰণ ভাপত থকা কণিকাবোৰে বাষ্পীভৱনৰ সুপ্ত তাপৰ ৰূপত অতিৰিক্ত শক্তি শোষণ কৰি লৈছে।
গতিকে, আমি অনুমান কৰোঁ যে উষ্ণতা সলনি কৰি পদাৰ্থৰ অৱস্থাটো আন এটা অৱস্থালৈ সলনি কৰিব পাৰি। আমি শিকিছো যে আমাৰ চৌপাশৰ পদাৰ্থবোৰে তাপ প্ৰয়োগ কৰিলে কঠিনৰ পৰা তৰললৈ আৰু তৰলৰ পৰা গেছলৈ অৱস্থা সলনি কৰে। কিন্তু কিছুমান পদাৰ্থ আছে যিবোৰ তৰল অৱস্থাৰ মাজেৰে পৰিৱৰ্তন নোহোৱাকৈ কঠিন অৱস্থাৰ পৰা পোনপটীয়াকৈ গেছীয় অৱস্থালৈ আৰু বিপৰীতভাৱে সলনি হয়।
কাৰ্য্যকলাপ ১.১৩
- চীনৰ বাচন এটা লৈ, তাত কিছু কৰ্পূৰ থেতেলিয়াই থোৱা হয়।
- চীনৰ বাচনৰ ওপৰত এটা ওলোটা ফানেল ৰখা হয়।
- ফানেলৰ কাণ্ডত এটা কপাহী প্লাগ ৰখা হয়, চিত্ৰ ১.৭ত দেখুওৱাৰ দৰে।
- এতিয়া, লাহে লাহে তাপ প্ৰয়োগ কৰা হয়, আৰু পৰ্যবেক্ষণ কৰা হয়।
ওপৰৰ কাৰ্য্যকলাপৰ পৰা আপুনি কি অনুমান কৰে?
তৰল অৱস্থাৰ মাজেৰে পৰিৱৰ্তন নোহোৱাকৈ কঠিনৰ পৰা গেছলৈ প্ৰত্যক্ষভাৱে হোৱা অৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তনক উৰ্ধ্বগামীকৰণ বোলা হয় আৰু তৰল অৱস্থাৰ মাজেৰে পৰিৱৰ্তন নোহোৱাকৈ গেছৰ প্ৰত্যক্ষভাৱে কঠিনলৈ পৰিৱৰ্তনক নিক্ষেপ বোলা হয়।
১.৪.২ চাপৰ পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰভাৱ
আমি ইতিমধ্যে জানিব পাৰিছো যে পদাৰ্থৰ বিভিন্ন অৱস্থাৰ পাৰ্থক্যৰ কাৰণ হৈছে গঠনকাৰী কণিকাৰ মাজৰ দূৰত্বৰ পাৰ্থক্য। যেতিয়া আমি চিলিণ্ডাৰত আবদ্ধ গেছ এটা চাপ দি সংকোচন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিম, তেতিয়া কণাবোৰ সঁচাকৈয়ে ওচৰলৈ আহিব। চাপ বৃদ্ধি বা হ্ৰাস কৰিলে সঁচাকৈয়ে পদাৰ্থৰ অৱস্থা সলনি হ’ব পাৰে।
চাপ প্ৰয়োগ আৰু উষ্ণতা হ্ৰাস কৰিলে গেছ তৰলীকৃত হ’ব পাৰে।
কঠিন কাৰ্বন ডাই অক্সাইড (CO2)ৰ কথা শুনিছেনে? ইয়াক উচ্চ চাপত সংৰক্ষণ কৰা হয়। তৰল অৱস্থাৰ মাজেৰে পৰিৱৰ্তন নোহোৱাকৈ চাপ ১ বায়ুমণ্ডল লৈ হ্ৰাস পালে কঠিন CO2 পোনপটীয়াকৈ গেছীয় অৱস্থালৈ ৰূপান্তৰিত হয়। এই কাৰণেই কঠিন কাৰ্বন ডাই অক্সাইডক শুকান বৰফ বুলিও কোৱা হয়।
এইদৰে আমি ক’ব পাৰো যে চাপ আৰু উষ্ণতাই কোনো পদাৰ্থৰ অৱস্থা নিৰ্ণয় কৰে, সেয়া কঠিন হ’ব নে তৰল হ’ব নে গেছ হ’ব।
১.৫ বাষ্পীভৱন
পদাৰ্থৰ অৱস্থা সলনি কৰাৰ বাবে আমি সদায় গৰম বা চাপ সলনি কৰাৰ প্ৰয়োজন আছেনে? দৈনন্দিন জীৱনৰ কিছুমান উদাহৰণ উল্লেখ কৰিব পাৰিবনে য’ত তৰল পদাৰ্থৰ উতলাংকত উপনীত নোহোৱাকৈয়ে তৰল পদাৰ্থৰ পৰা বাষ্পলৈ অৱস্থাৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে? পানী, ঢাকি নোলোৱাকৈ এৰি দিলে লাহে লাহে বাষ্পলৈ পৰিৱৰ্তিত হয়। তিতা কাপোৰ শুকাই যায়। ওপৰৰ উদাহৰণ দুটাত পানীৰ কি হয়?
এই উদাহৰণসমূহত পানী বাষ্পীভৱন নামৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে তৰল পদাৰ্থৰ পৰা বাষ্পলৈ পৰিৱৰ্তিত হয়। পানীৰ উতলাংকৰ তলৰ উষ্ণতাত এনে হয়।
আমি জানো যে পদাৰ্থৰ কণাবোৰ সদায় গতিশীল আৰু কেতিয়াও জিৰণি লোৱা নাই। যিকোনো গেছ, তৰল বা কঠিন পদাৰ্থত এটা নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতাত বিভিন্ন পৰিমাণৰ গতিশক্তিৰ কণা থাকে। তৰল পদাৰ্থৰ ক্ষেত্ৰত পৃষ্ঠত থকা কণিকাৰ এটা সৰু অংশ, যাৰ গতিশক্তি অধিক, ই অন্য কণিকাৰ আকৰ্ষণ বলৰ পৰা আঁতৰি আহি বাষ্পলৈ ৰূপান্তৰিত হয়। তৰল পদাৰ্থৰ উতলাংকৰ তলৰ যিকোনো উষ্ণতাত বাষ্পলৈ পৰিৱৰ্তিত হোৱা এই পৰিঘটনাক বাষ্পীভৱন বোলা হয়।
১.৫.১ বাষ্পীভৱনত প্ৰভাৱ পেলোৱা কাৰক
এই কথা এটা কাৰ্য্যকলাপৰে বুজা যাওক।
কাৰ্য্যকলাপ ১.১৪
- এটা পৰীক্ষা নলী লোৱা হয়, আৰু ৫ মিলিলিটাৰ পানী যোগ কৰা হয়। খিৰিকীৰ ওচৰত বা ফেনৰ তলত ৰখা হয়।
- এটা মুকলি চীনা বাচন লোৱা হয়, আৰু ৫ মিলিলিটাৰ পানী যোগ কৰা হয়। খিৰিকীৰ ওচৰত বা ফেনৰ তলত ৰখা হয়।
- এটা মুকলি চীনা বাচন লোৱা হয়, আৰু ৫ মিলিলিটাৰ পানী যোগ কৰা হয়। ইয়াক আপোনাৰ ক্লাছৰ আলমাৰীৰ ভিতৰত বা শ্বেল্ফত ৰখা হয়।
- কোঠাৰ উষ্ণতা ৰেকৰ্ড কৰা হয়।
- ওপৰৰ ক্ষেত্ৰত বাষ্পীভৱন প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে লোৱা সময় বা দিন লিপিবদ্ধ কৰা হয়।
- কাৰ্য্যকলাপৰ ওপৰৰ পদক্ষেপসমূহ বৰষুণৰ দিনত পুনৰাবৃত্তি কৰা হয়, আৰু পৰ্যবেক্ষণসমূহ লিপিবদ্ধ কৰা হয়।
বাষ্পীভৱনৰ ওপৰত উষ্ণতা, পৃষ্ঠভাগ আৰু বতাহৰ বেগ (বেগ)ৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়ে আপুনি কি অনুমান কৰে?
আপুনি নিশ্চয় লক্ষ্য কৰিছে যে বাষ্পীভৱনৰ হাৰ বৃদ্ধি পায়:
পৃষ্ঠভাগৰ ক্ষেত্ৰফল বৃদ্ধি: আমি জানো যে বাষ্পীভৱন এটা পৃষ্ঠীয় পৰিঘটনা। পৃষ্ঠভাগ বৃদ্ধি কৰিলে বাষ্পীভৱনৰ হাৰ বৃদ্ধি পায়। যেনে, কাপোৰ শুকুৱাবলৈ বাহিৰত ৰাখিলে আমি মেলি দিওঁ।
উষ্ণতা বৃদ্ধি: উষ্ণতা বৃদ্ধিৰ লগে লগে অধিক সংখ্যক কণিকাই বাষ্প অৱস্থালৈ পৰিৱৰ্তন হ’বলৈ যথেষ্ট গতিশক্তি লাভ কৰে।
আৰ্দ্ৰতা হ্ৰাস: আৰ্দ্ৰতাই বায়ুত থকা জলীয় বাষ্পৰ পৰিমাণক বুজায়। আমাৰ চৌপাশৰ বায়ুৱে এটা নিৰ্দিষ্ট উষ্ণতাত নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণতকৈ অধিক জলীয় বাষ্প ধৰি ৰাখিব নোৱাৰে। ইতিমধ্যে বতাহত পানীৰ পৰিমাণ বেছি হ’লে বাষ্পীভৱনৰ হাৰ কমি যায়।
বতাহৰ গতি বৃদ্ধি: বতাহৰ দিনত কাপোৰবোৰ বেছি খৰকৈ শুকাই যোৱাটো এটা সাধাৰণ পৰ্যবেক্ষণ। বতাহৰ গতি বৃদ্ধিৰ লগে লগে জলীয় বাষ্পৰ কণাবোৰ বতাহৰ লগত আঁতৰি যায়, যাৰ ফলত চাৰিওফালৰ অঞ্চলত জলীয় বাষ্পৰ পৰিমাণ কমি যায়।
১.৫.২ বাষ্পীভৱনে কেনেকৈ শীতলতা সৃষ্টি কৰে?
মুকলি পাত্ৰত তৰল পদাৰ্থটো বাষ্পীভৱন হৈ থাকে। তৰল পদাৰ্থৰ কণিকাবোৰে বাষ্পীভৱনৰ সময়ত হেৰুৱা শক্তি পুনৰ লাভ কৰিবলৈ চৌপাশৰ পৰা শক্তি শোষণ কৰে। চৌপাশৰ পৰা এই শক্তি শোষণে চৌপাশ ঠাণ্ডা কৰি তোলে।
হাতৰ তলুৱাত কিছু এচিটন (নেলপলিচ ৰিমুভাৰ) ঢালিলে কি হয়? কণাবোৰে আপোনাৰ হাতৰ তলুৱা বা চৌপাশৰ পৰা শক্তি লাভ কৰে আৰু বাষ্পীভৱন হয়, যাৰ ফলত হাতৰ তলুৱাখন ঠাণ্ডা অনুভৱ হয়।
গৰম ৰ’দঘাই দিনৰ পিছত মানুহে ছাদ বা মুকলি মাটিত পানী ছটিয়াই দিয়ে কাৰণ পানীৰ বাষ্পীভৱনৰ বৃহৎ সুপ্ত তাপে গৰম পৃষ্ঠভাগ ঠাণ্ডা কৰাত সহায় কৰে।
দৈনন্দিন জীৱনৰ পৰা আৰু উদাহৰণ দিব পাৰিবনে য’ত আমি অনুভৱ কৰিব পাৰো যে বাষ্পীভৱনৰ বাবে বস্তুবোৰ ঠাণ্ডা হৈ আহিছে?
গ্ৰীষ্মকালত আমি কিয় কপাহী কাপোৰ পিন্ধিব লাগে?
গৰমৰ দিনত আমাৰ শৰীৰত প্ৰাকৃতিক শীতল ব্যৱস্থা থকাৰ বাবে আমি বেছি ঘাম ওলোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে। যেতিয়া আমি ঘাম ওলায় তেতিয়া আমাৰ ছালৰ আৰ্দ্ৰতা বাষ্পীভৱন হয়, অৰ্থাৎ তৰল পদাৰ্থৰ পৃষ্ঠত থকা কণিকাবোৰে আমাৰ ছাল বা বায়ুৰ পৰা শক্তি শোষণ কৰি বাষ্পলৈ পৰিণত হয়। এই প্ৰক্ৰিয়াই আমাৰ শৰীৰৰ পৰা তাপ শোষণ কৰি আমাক শীতল অনুভৱ কৰায়। পানী শোষণ কৰাৰ ক্ষমতাৰ বাবে পৰিচিত কপাহে ঘাম ভিজাই লৈ বতাহত বাষ্পীভৱন কৰাত সহায় কৰে, যিয়ে আমাক আৰামদায়ক কৰি ৰখাত সহায় কৰে।
বৰফৰ দৰে ঠাণ্ডা পানী থকা গিলাচৰ বাহিৰৰ পৃষ্ঠত আমি কিয় পানীৰ টোপাল দেখা পাওঁ?
বৰফৰ দৰে ঠাণ্ডা পানীৰে ভৰা পাত্ৰৰ এটাৰ কথা বিবেচনা কৰা যাওক। অতি সোনকালে আমি লক্ষ্য কৰিম যে পাত্ৰৰৰ বাহিৰৰ পৃষ্ঠত পানীৰ টোপাল গঠন হৈছে। এনে হয় কাৰণ বায়ুত থকা জলীয় বাষ্পে ঠাণ্ডা পানীৰ গিলাচটো স্পৰ্শ কৰিলে শক্তি হেৰুৱাই তৰল অৱস্থালৈ পৰিণত হয়, পানীৰ টোপাল হিচাপে দেখা দিয়ে।
প্ৰশ্ন: পদাৰ্থ কাক বোলে ?
উত্তৰ: যিবোৰ বস্তুৰ ভৰ আৰু আয়তন থাকে, তেনেবোৰ বস্তুকে পদাৰ্থ বোলে।
No comments:
Post a Comment