অধ্যায় ১: বৰগীত
কবি: শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱ
ৰাগ: বসন্ত
অধ্যায়টোৰ সাৰাংশ
মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’টি বসন্ত ৰাগত আবদ্ধ। এই গীতটিত কবিয়ে ভগৱান হৰিৰ (কৃষ্ণৰ) চৰণত নিজকে সম্পূৰ্ণৰূপে অৰ্পণ কৰিছে আৰু জীৱনে-মৰণে তেওঁক কেতিয়াও ত্যাগ নকৰিবলৈ কাতৰ অনুৰোধ জনাইছে।
গীতটিত কোৱা হৈছে যে সনক, সনন্দৰ দৰে মহান যোগীসকলেও যাক সদায় ধ্যান কৰে আৰু সমস্ত নিগম শাস্ত্ৰই বিচাৰিও যাৰ মহিমাৰ অন্ত নাপায়, তেনে এজন ভগৱানৰ মহিমা সাধাৰণ মানুহে বুজাটো অসম্ভৱ। কবিয়ে নিজকে ‘অধম’ বুলি উল্লেখ কৰি কৈছে যে সাংসাৰিক দুখ-যন্ত্ৰণা আৰু মায়া-মোহত আতুৰ হৈ তেওঁ ভগৱানৰ চৰণ কমলত আশ্ৰয় বিচাৰিছে।
মাধৱদেৱৰ মতে, ভগৱানৰ চৰণযুগলেই ভক্তৰ বাবে পৰম ধন আৰু ভগৱানেই ভক্তৰ একমাত্ৰ জীৱন। সেয়ে, তেওঁ ভগৱানক কৃপাৰ সাগৰ বুলি সম্বোধন কৰি এবাৰলৈ কৃপা কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাইছে যাতে তেওঁ এই মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা মুক্তি লাভ কৰিব পাৰে। গীতটিৰ মাজেৰে মাধৱদেৱৰ গভীৰ দাস্য ভক্তি আৰু ভগৱানৰ প্ৰতি থকা তেওঁৰ সম্পূৰ্ণ আত্মসমৰ্পণৰ ভাৱ প্ৰকাশ পাইছে।
পাঠ্যপুথিৰ প্ৰশ্নাৱলী
ভাব-বিষয়ক
১। চমুকৈ প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিয়া:
(ক) “……..নেৰিবা
বান্ধৱ মোক জীৱনে মৰণে।” — কবিয়ে জীৱনে মৰণে নেৰিবৰ বাবে
কাক অনুৰোধ কৰিছে?
উত্তৰ: কবিয়ে জীৱনে মৰণে নেৰিবৰ বাবে ভগৱান হৰিক (কৃষ্ণক) অনুৰোধ কৰিছে।
(খ) ‘সনক সনন্দ
যোগী যাহাকু ধিয়ায়।’ — সনক, সনন্দ
আদি যোগীসকলে কাক ধ্যান কৰে বুলি কৈছে?
উত্তৰ: সনক, সনন্দ আদি যোগীসকলে ভগৱান হৰিক ধ্যান কৰে বুলি
কৈছে।
(গ) কবি কিহত আতুৰ হোৱা বুলি কৈছে?
উত্তৰ: কবি সাংসাৰিক দুখ-কষ্ট আৰু মায়া-মোহত
(বিষয় বিকলে) আতুৰ হোৱা বুলি কৈছে।
(ঘ) তোমাৰ পাঠ্য বৰগীতটি কোনে ৰচনা
কৰা?
উত্তৰ: আমাৰ পাঠ্য বৰগীতটি মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱে ৰচনা কৰিছিল।
(ঙ) বৰগীতটি কি ৰাগত বন্ধা আছে?
উত্তৰ: বৰগীতটি ‘বসন্ত’ ৰাগত বন্ধা
আছে।
(চ) কবিয়ে ‘বান্ধৱ’
বুলি কাক সম্বোধন কৰিছে?
উত্তৰ: কবিয়ে ‘বান্ধৱ’ বুলি ভগৱান
হৰিক সম্বোধন কৰিছে।
(ছ) ‘মোহ-পাশ’
মানে কি?
উত্তৰ: ‘মোহ-পাশ’ মানে হ’ল মায়াৰ বন্ধন।
২। বৰগীতটিৰ মূলভাৱ লিখা।
উত্তৰ: মহাপুৰুষ মাধৱদেৱে ৰচনা কৰা এই বৰগীতটিত তেওঁৰ গভীৰ দাস্য ভক্তিৰ ভাৱ প্ৰকাশ
পাইছে। কবিয়ে ভগৱান হৰিৰ ওচৰত সম্পূৰ্ণ আত্মসমৰ্পণ কৰি জীৱনে-মৰণে তেওঁক এৰি
নাযাবলৈ অনুৰোধ জনাইছে। সনক-সনন্দৰ দৰে যোগীয়েও যাক ধ্যান কৰে, যাৰ মহিমাৰ অন্ত নাই, তেনেজন ভগৱানৰ মহিমা সাধাৰণ
মানুহৰ বাবে বুজা অসম্ভৱ। কবিয়ে সংসাৰৰ দুখ-কষ্টত আতুৰ হৈ ভগৱানৰ চৰণত আশ্ৰয়
বিচাৰিছে, কাৰণ তেওঁৰ বাবে ভগৱানৰ চৰণেই পৰম ধন আৰু তেৱেঁই
ভক্তৰ জীৱন। সেয়ে, তেওঁ ভগৱানক কৃপা কৰি মায়াৰ বন্ধনৰ পৰা
মুক্ত কৰিবলৈ কাতৰভাৱে প্ৰাৰ্থনা জনাইছে।
৩। বৰগীতটিৰ ৰচকৰ চমু পৰিচয় দিয়া।
উত্তৰ: বৰগীতটিৰ ৰচক মহাপুৰুষ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱ। তেওঁৰ ১৪৮৯ চনত লখিমপুৰ জিলাৰ নাৰায়ণপুৰৰ
লেটেকুপুখুৰীত জন্ম হৈছিল। তেওঁৰ পিতৃৰ নাম গোবিন্দগিৰী ভূঞা আৰু মাতৃৰ নাম
মনোৰমা। মাধৱদেৱ শংকৰদেৱৰ প্ৰিয় শিষ্য আছিল আৰু নৱবৈষ্ণৱ ধৰ্ম প্ৰচাৰত
গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁৰ শ্ৰেষ্ঠ কীৰ্তিস্তম্ভ হ’ল ‘নামঘোষা’, যাক ‘হেজাৰী ঘোষা’ বুলিও জনা যায়। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ
‘ৰাজসূয় কাব্য’, ‘জন্মৰহস্য’, ‘অৰ্জুন-ভঞ্জন’ আদি নাট আৰু ঝুমুৰা ৰচনা কৰিছিল।
৪। ব্যাখ্যা কৰা:
(ক) সহস্র বয়নে যাৰ নপাৱন্ত সীমা।
অধমে জানিবো কেনে তোমাৰ
মহিমা।।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য
চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। এই কবিতাফাঁকিৰ
জৰিয়তে কবিয়ে ভগৱান হৰিৰ অপাৰ মহিমাৰ বিষয়ে বৰ্ণনা কৰিছে।
সহস্ৰ মুখ থকা নাগেও যাৰ মহিমা বৰ্ণনা কৰি শেষ কৰিব নোৱাৰে, তেনে এজন পৰমেশ্বৰৰ মহিমা এজন সাধাৰণ মানুহে কেনেকৈ বুজিব পাৰিব? কবিয়ে নিজকে ‘অধম’ বুলি কৈ ভগৱানৰ
বিশালতাৰ ওচৰত নিজৰ ক্ষুদ্ৰতা স্বীকাৰ কৰিছে।
(খ) আতুৰ ভৈলোহো হৰি বিষয় বিকলে।
কৰিয়ো উদ্ধাৰ মোক চৰণ
কমলে।।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য
চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। এই কবিতাফাঁকিৰ
জৰিয়তে কবিয়ে সংসাৰৰ দুখ-কষ্টৰ পৰা মুক্তি বিচাৰি ভগৱানৰ ওচৰত প্ৰাৰ্থনা জনাইছে।
কবিয়ে কৈছে যে তেওঁ সাংসাৰিক দুখ-যন্ত্ৰণা, মায়া-মোহত
আতুৰ হৈ পৰিছে। এই দুখৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ তেওঁ ভগৱান হৰিৰ পদুমৰ দৰে পৱিত্ৰ চৰণত
আশ্ৰয় বিচাৰিছে আৰু তেওঁক উদ্ধাৰ কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাইছে।
(গ) তোমাৰ চৰণ দুই মোৰ মহা ধন।
ভকত জনেৰ নিজ তুমিসে জীৱন।।
উত্তৰ: উক্ত কবিতাফাঁকি আমাৰ পাঠ্যপুথি ‘অসমীয়া সাহিত্য
চয়নিকা’ৰ অন্তৰ্গত শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত ‘বৰগীত’ নামৰ পাঠটিৰ পৰা তুলি অনা হৈছে। এই কবিতাফাঁকিৰ
জৰিয়তে কবিয়ে ভগৱানৰ চৰণকে যে ভক্তৰ একমাত্ৰ আশ্ৰয় আৰু সম্পদ, সেই কথা প্ৰকাশ কৰিছে।
কবিয়ে ভগৱানৰ চৰণযুগলক নিজৰ ‘মহা ধন’ বুলি অভিহিত কৰিছে। তেওঁৰ মতে, ভক্তসকলৰ বাবে
ভগৱানেই তেওঁলোকৰ জীৱনস্বৰূপ। অৰ্থাৎ, ভক্তৰ বাবে ভগৱানৰ
বাহিৰে আন কোনো ডাঙৰ সম্পদ বা জীৱনৰ আধাৰ নাই।
৫। ‘সনক সনন্দ যোগী যাহাকু ধিয়ায় সকল
নিগমে যাক বিচাৰি নপায়।’ — তাৎপৰ্য বিচাৰ কৰা।
উত্তৰ: এই কবিতাফাঁকিৰ জৰিয়তে কবিয়ে ভগৱান হৰিৰ মহিমা যে কিমান বিশাল আৰু গভীৰ,
সেই কথা প্ৰকাশ কৰিছে। সনক, সনন্দৰ দৰে মহান
যোগীসকলেও যাক সদায় ধ্যান কৰে, আৰু বেদ-উপনিষদৰ দৰে
শাস্ত্ৰসমূহেও যাৰ মহিমাৰ অন্ত বিচাৰি নাপায়, তেৱেঁই হ’ল পৰমেশ্বৰ হৰি। ইয়াৰ দ্বাৰা ভগৱানৰ মহিমা যে সাধাৰণ মানুহৰ জ্ঞান আৰু
কল্পনাৰ উৰ্ধত, সেই তাৎপৰ্যকে প্ৰকাশ কৰা হৈছে।
৬। বৰগীতৰ চাৰিটা লক্ষণৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰ: বৰগীতৰ চাৰিটা প্ৰধান লক্ষণ হ’ল:
- শাস্ত্ৰীয় ৰাগ-তাল: বৰগীতসমূহ শাস্ত্ৰীয় ৰাগ-তালযুক্ত উচ্চ আধ্যাত্মিক ভাবৰ গীত।
- ব্ৰজাৱলী ভাষা: বৰগীতৰ ভাষা ব্ৰজাৱলী, যি এক প্ৰকাৰৰ কৃত্ৰিম সাহিত্যিক ভাষা।
- ভক্তিমূলক: বৰগীতসমূহ মূলতঃ ভক্তিমূলক আৰু ঈশ্বৰৰ মাহাত্ম্য প্ৰকাশক।
- ভক্তিৰস প্ৰধান: বৰগীতত মূলতঃ ভক্তিৰস প্ৰকাশ পালেও তাত দাস্য, শান্ত, বাৎসল্য আদি ৰসৰো সমাৱেশ ঘটিছে।
ভাষা-বিষয়ক
১। তলত দিয়া শব্দকেইটাৰ আধুনিক ৰূপ লিখা:
- নপাৱন্ত – নাপায়
- কেনে – কেনেকৈ
- ভৈলোহো – হ’লো
- তুমিসে – তুমিয়েই
- জনেৰ – জনৰ/লোকৰ
- কহয় – কয়
২। ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ উল্লেখ
কৰা।
উত্তৰ: ব্ৰজাৱলী ভাষাৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ হ’ল:
- ই এক প্ৰকাৰৰ কৃত্ৰিম সাহিত্যিক ভাষা, কোনো ঠাইৰ কথিত ভাষা নহয়।
- ইয়াৰ মূল ভেটি মৈথিলী ভাষা, যাৰ লগত অসমীয়া, ভোজপুৰী আদি ভাষাৰ সংমিশ্ৰণ ঘটিছে।
- এই ভাষাত ‘অ’ আৰু ‘আ’ স্বৰধ্বনিৰ প্ৰয়োগ বেছি, যাৰ বাবে ই শ্ৰুতিমধুৰ।
- ইয়াত ‘ষ’ আৰু ‘শ’ ৰ সলনি ‘স’ ৰ ব্যৱহাৰ বেছি।
HSLC পৰীক্ষাৰ পূৰ্ববৰ্ষৰ প্ৰশ্নোত্তৰ (২০১৫-২০২৫)
চমু প্ৰশ্ন:
- মাধৱদেৱৰ
সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ কি? (HSLC 2015)
উত্তৰ: মাধৱদেৱৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ হ’ল ‘নামঘোষা’। - বৰগীতটিৰ ৰচক কোন? (HSLC 2016)
উত্তৰ: বৰগীতটিৰ ৰচক শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱ। - কবিয়ে কাক ‘বান্ধৱ’ বুলি সম্বোধন
কৰিছে? (HSLC 2017)
উত্তৰ: কবিয়ে ভগৱান হৰিক ‘বান্ধৱ’ বুলি সম্বোধন কৰিছে। - ‘মোহ-পাশ’ শব্দৰ অৰ্থ কি? (HSLC 2018)
উত্তৰ: ‘মোহ-পাশ’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল মায়াৰ বন্ধন। - বৰগীতসমূহ কি
ভাষাত ৰচিত? (HSLC 2019)
উত্তৰ: বৰগীতসমূহ ব্ৰজাৱলী ভাষাত ৰচিত। - ‘হেজাৰী ঘোষা’ বুলি কোনখন পুথিক
জনা যায়? (HSLC 2020)
উত্তৰ: ‘নামঘোষা’ক ‘হেজাৰী ঘোষা’ বুলি জনা যায়। - মাধৱদেৱৰ জন্ম ক‘ত হৈছিল? (HSLC 2022)
উত্তৰ: মাধৱদেৱৰ জন্ম লখিমপুৰ জিলাৰ নাৰায়ণপুৰৰ লেটেকুপুখুৰীত হৈছিল।
দীঘল প্ৰশ্ন:
- বৰগীতটিৰ মূলভাৱ
তোমাৰ ভাষাৰে লিখা। (HSLC 2017, 2020)
উত্তৰ: (ওপৰৰ ২ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰ চাওক) - “আতুৰ ভৈলোহো হৰি
বিষয় বিকলে। কৰিয়ো উদ্ধাৰ মোক চৰণ কমলে।।” — ব্যাখ্যা কৰা। (HSLC 2018, 2022)
উত্তৰ: (ওপৰৰ ৪(খ) নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰ চাওক) - বৰগীতৰ লক্ষণসমূহ
উল্লেখ কৰা। (HSLC 2019)
উত্তৰ: (ওপৰৰ ৬ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰ চাওক)
অতিৰিক্ত ১০টা সম্ভাৱ্য গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নোত্তৰ
- ‘বৰগীত’ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: মহাপুৰুষ শংকৰদেৱ আৰু মাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত উচ্চ আধ্যাত্মিক ভাবসম্পন্ন, শাস্ত্ৰীয় ৰাগ-সমন্বিত গীতসমূহকে ‘বৰগীত’ বোলা হয়। - মাধৱদেৱে ৰচনা
কৰা এখন নাটৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: মাধৱদেৱে ৰচনা কৰা এখন নাট হ’ল ‘অৰ্জুন-ভঞ্জন’ বা ‘দধিমথন’। - ‘নিগম’ শব্দৰ অৰ্থ কি?
উত্তৰ: ‘নিগম’ শব্দৰ অৰ্থ হ’ল বেদ, উপনিষদ আদি শাস্ত্ৰ। - কবিয়ে নিজৰ বাবে
কি ‘মহা ধন’ বুলি কৈছে?
উত্তৰ: কবিয়ে ভগৱানৰ চৰণযুগলক নিজৰ বাবে ‘মহা ধন’ বুলি কৈছে। - ‘বৰগীত’ পাঠটিৰ জৰিয়তে
কবিৰ কি ভক্তি প্ৰকাশ পাইছে?
উত্তৰ: ‘বৰগীত’ পাঠটিৰ জৰিয়তে কবিৰ ‘দাস্য ভক্তি’ প্ৰকাশ পাইছে। - মাধৱদেৱৰ বৰগীতত
ঘাইকৈ কাৰ লীলাৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়?
উত্তৰ: মাধৱদেৱৰ বৰগীতত ঘাইকৈ শিশুকৃষ্ণৰ লীলাৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়। - “সহস্র বয়নে যাৰ
নপাৱন্ত সীমা” — ইয়াত ‘সহস্ৰ বয়নে’ বুলি কাক বুজোৱা
হৈছে?
উত্তৰ: ইয়াত ‘সহস্ৰ বয়নে’ বুলি পৌৰাণিক कथा অনুসৰি যাৰ হাজাৰখন মুখ আছে, তেনে શેષনাগক বুজোৱা হৈছে। - কবিয়ে কিয়
ভগৱানৰ ওচৰত শৰণাপন্ন হৈছে?
উত্তৰ: কবিয়ে সংসাৰৰ দুখ-কষ্ট আৰু মায়া-মোহত আতুৰ হৈ তাৰ পৰা মুক্তি পাবলৈ ভগৱানৰ ওচৰত শৰণাপন্ন হৈছে। - ‘ভকত জনেৰ নিজ
তুমিসে জীৱন’ — কথাষাৰৰ তাৎপৰ্য কি?
উত্তৰ: এই কথাষাৰৰ তাৎপৰ্য হ’ল যে ভক্তসকলৰ বাবে ভগৱানেই তেওঁলোকৰ জীৱনৰ একমাত্ৰ আধাৰ আৰু আশ্ৰয়। তেওঁৰ অবিহনে ভক্তৰ জীৱন অৰ্থহীন। - মাধৱদেৱৰ ৰচনাত
ঘৰুৱা ভাব-ভাষাৰ প্ৰয়োগৰ উদ্দেশ্য কি আছিল?
উত্তৰ: মাধৱদেৱে তেওঁৰ ৰচনাত ঘৰুৱা ভাব-ভাষা প্ৰয়োগ কৰিছিল যাতে জনসাধাৰণে বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ তত্ত্বসমূহ সহজে বুজি পায় আৰু ধৰ্মৰ প্ৰতি আকৃষ্ট হয়।
No comments:
Post a Comment