6 জীৱন প্ৰক্ৰিয়া
6.1 জীৱন প্ৰক্ৰিয়াবিলাক কি কি? (Life Processes)
1. জীৱন প্ৰক্ৰিয়াৰ অৰ্থ
জীৱই একো কাম নকৰাকৈ থাকিলেও কিছুমান কার্য সদায় চলি থাকিব লাগে।
শ্ৰেণীত বহি থাকোঁতে বা নিদ্ৰাৰত অৱস্থাত থাকোঁতেও এই কার্যবিলাক চলি থাকে।
জীৱন ৰক্ষাৰ বাবে যিবিলাক কার্য অব্যাহত থাকে, সেই সকলো কার্য একেলগে জীৱন প্ৰক্ৰিয়া বুলি কোৱা হয়।
2. জীৱন প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে শক্তিৰ প্ৰয়োজন
জীৱৰ কোনো ক্ষতি নঘটাকৈ থাকিবলৈ জীৱন প্ৰক্ৰিয়াবিলাক চলি থাকিব লাগিব।
এই প্ৰক্ৰিয়াবিলাক চলাবলৈ শক্তিৰ প্ৰয়োজন।
প্ৰত্যেক জীৱই এই শক্তি বহিঃ পৰিবেশৰ পৰা লাভ কৰে।
3. পৰিপুষ্টি (Nutrition)
বহিঃ পৰিবেশৰ শক্তিৰ উৎসক আহাৰ বুলি কোৱা হয়।
আহাৰৰ পৰা শক্তি জীৱ দেহৰ ভিতৰলৈ স্থানান্তৰণ হোৱা প্ৰক্ৰিয়াক পৰিপুষ্টি বুলি কোৱা হয়।
দেহৰ বৃদ্ধি আৰু বিকাশৰ বাবে কিছুমান কেঁচা সামগ্ৰীও বহিঃ পৰিবেশৰ পৰা আহৰণ কৰিব লাগে।
4. কাৰ্বন ভিত্তিক খাদ্য
পৃথিৱীৰ অধিকাংশ জীৱ কাৰ্বন সংযুক্ত অণুৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।
সেয়েহে সৰহভাগ খাদ্যৰ উৎস কাৰ্বন ভিত্তিক।
খাদ্যৰ জটিলতাৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱবিলাকৰ পৰিপুষ্টি প্ৰক্ৰিয়া ভিন্ন হয়।
5. শক্তিৰ সৰলীকৰণ আৰু ৰূপান্তৰণ
বহিঃ পৰিবেশৰ শক্তিৰ উৎস সকলো জীৱৰ বাবে একে নহয়।
খাদ্য দেহৰ ভিতৰত:
সৰলীকৰণ হয়
বা নতুনকৈ গঠন হয়
শেষত খাদ্য একেই ধৰণৰ শক্তিৰ এককলৈ পৰিৱৰ্তিত হয়।
এই শক্তিয়ে—
জীৱন প্ৰক্ৰিয়া চলাই নিয়াত সহায় কৰে
দেহৰ বিকাশৰ বাবে প্রয়োজনীয় অণু যোগান ধৰে।
6. ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া
শক্তি উৎপন্ন কৰিবলৈ দেহৰ ভিতৰত ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া সংঘটিত হয়।
সাধাৰণ ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া:
জাৰণ (Oxidation)
বিজাৰণ (Reduction)
এই বিক্ৰিয়াবিলাকে জটিল অণুক সৰল অণুলৈ পৰিৱৰ্তন কৰে।
7. শ্বসন (Respiration)
ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াৰ বাবে অক্সিজেনৰ প্ৰয়োজন।
জীৱই বহিঃ পৰিবেশৰ পৰা অক্সিজেন আহৰণ কৰে।
অক্সিজেনৰ সহায়ত আহাৰ কোষৰ ব্যৱহাৰোপযোগী হয়।
এই সমগ্ৰ প্ৰক্ৰিয়াক শ্বসন (Respiration) বুলি কোৱা হয়।
8. এককোষী আৰু বহুকোষী জীৱ
(ক) এককোষী জীৱ
আহাৰ গ্ৰহণ, গেছৰ আদান-প্ৰদান আৰু বর্জ্য নিষ্কাশনৰ বাবে বিশেষ অংগ নাথাকে।
গোটেই দেহটো পৰিবেশৰ লগত পোনে পোনে সংস্পৰ্শত থাকে।
(খ) বহুকোষী জীৱ
দেহৰ আকাৰ ডাঙৰ আৰু গঠন জটিল।
সকলো কোষ পৰিবেশৰ লগত পোনে পোনে সংস্পৰ্শত নাথাকে।
কেৱল ব্যাপন (Diffusion) প্ৰক্ৰিয়া যথেষ্ট নহয়।
9. উপসংহাৰ
জীৱন প্ৰক্ৰিয়াবিলাক জীৱৰ অস্তিত্ব ৰক্ষাৰ বাবে অত্যাৱশ্যক।
শক্তি আহৰণ, ৰূপান্তৰণ আৰু ব্যৱহাৰ—এই সকলোবোৰ জীৱন প্ৰক্ৰিয়াৰ অংশ।
No comments:
Post a Comment